Het leven van een leerkracht #1

Het leven van een leerkracht, een reeks blogposts waarin je wekelijks wordt meegenomen in de wereld van groep acht.

‘Jongens kom op zeg, ik ben wat aan het uitleggen. Je kunt op zijn minst even deze kant opkijken zodat ik het idee heb dat het je interesseert’.

Ik hoor het mijzelf zeggen wanneer er tijdens een instructie getekend wordt, of gefrutseld met lijm en andere spannende & bijzondere objecten voor groep achters. Want wat valt er veel te ontdekken op zo’n tafeltje! Ik probeer dan uit te leggen dat ze misschien wel goed meedoen en opletten, maar ze dat met de houding van dat moment niet uitstralen. Elkaar aankijken, actief meedoen, vragen stellen, eigen inzichten betrekken bij het lesonderwerp. Daarmee laat je echt zien dat je betrokken bent.

Afgelopen week viel ik volledig door mand. Dit jaar volg ik zelf een opleiding en op mijn bureau lagen de hand-outs van de lesdag over kwaliteitszorg. Dia’s met aantekeningen erbij geschreven, maar vooral volgeklad met figuurtjes, tekeningen die niks voorstellen en andere onzinnige, niet ter zaken doende afbeeldingen. Als ik langer dan tien minuten moet luisteren dan gaan mijn handen vanzelf aan het werk en maak ik de mooiste vergaderkunstwerken. Ik hoor alles, stel vragen tussendoor en doe mee, alleen lang stilzitten zal nooit lukken. De kinderen bekeken de hand-outs. ‘Maar meester, je mag toch niet tekenen tijdens de les? Dan laat je niet zien dat je meedoet. Was het niet interessant genoeg?’ Direct en duidelijk. Ik mag nog blij zijn dat ze niet mijn kunstwerken van twix-papiertjes gecombineerd met theezakjes en pepermuntverpakkingen hebben gezien.

Maar ik vrees wel dat het gedaan is met de regel van niet tekenen tijdens de les. Concentreren en ondertussen kleine onzinnige bezigheden verrichten kunnen goed samengaan. Het is aan de leerkracht om te zorgen dat kennis tijdens instructiemomenten over wordt gedragen en dit direct tijdens de les te toetsen. Het gaat hier niet om de leerlíng- maar leerkráchtvaardigheden. Als vervolgens de aandacht toch teveel uitgaat naar de knutselvaardigheden dan is het goed om: a. Eerst eens na te gaan of de lesstof wel interessant genoeg is, en b. of  je wel  de juiste didactiek hanteert. Kinderen aanspreken komt dan op de laatste plaats.

Ik ervaar nu weer regelmatig hoe het is om langdurig te luisteren. Dan zit ik in de trein terug naar Haarlem en denk: we vragen soms teveel van de concentratieboog van kinderen. Zorg voor genoeg variatie in werkvormen en tussenmomenten waarbij energie kan worden opgedaan. Te vaak vervallen we in de gewoonte om het hele programma af te ronden zodat we met een voldaan gevoel de dag af kunnen sluiten. Maar het gaat om kwaliteit, niet om kwantiteit.

Gelukkig levert het werken met groep acht dagelijks momenten van reflectie op. Eén van de voordelen van het werken in het onderwijs. Maandag begint weer een nieuwe week, waarin het woord ‘aan-tekening’ een nieuwe betekenis heeft gekregen.

Leerkracht, a Hell of a Job.

FSipadBuitenspelen
Wordt-alles.nl?

Vanavond zag ik bij De Wereld Draait Door een item over de Steve Jobs Scholen die sinds 2013 zijn gestart. Maurice de Hond speelde een belangrijke rol bij de totstandkoming van deze scholen en samen met een directeur en twee kinderen legde hij uit hoe er op de school gewerkt wordt.

Al vrij snel betrapte ik mijzelf op een typische onderwijskwaal, kritische vraagtekens zetten en denken: ‘Gaat onze peilingspecialist mij nu vertellen hoe ik goed les moet geven? Ook bij deze gemeenteraadsverkiezingen bleken de peilingen er weer behoorlijk naast te zitten. Zorg eerst eens voor eigen gedegen resultaten voordat je je met andere (lees: mijn) zaken gaat bezighouden!’

Dit denken vanuit wij-zij komt regelmatig voor in het onderwijs. Logisch, want er werken nu eenmaal veel betrokken, bekwame en enthousiaste mensen die vooral behoorlijk eigenwijs zijn in het uitoefenen van hun vak. Lastig, aangezien leerkrachten juist te maken hebben met snelle vernieuwingen, digitale ontwikkelingen en maatschappelijke veranderingen. Daarbij wordt er continu van hen gevraagd  mee te gaan met de tijd, zich aan te passen en te ontwikkelen waarbij er ook betere resultaten behaald moeten worden. De steeds mondiger wordende ouders en kinderen, hoge verwachtingen van buitenaf gecombineerd met gedrevenheid en perfectionisme zorgt soms voor botsingen en denken in onmogelijkheden. Stilstand. Dat gebeurt al snel binnen het onderwijs zelf, laat staan wanneer mensen ‘van buitenaf’ zich ermee gaan bemoeien.

En daar liggen nou net de kansen voor de leerkracht. Want ik heb gemerkt dat het heel verfrissend kan zijn wanneer iemand eens met een totaal andere blik zijn ervaringen deelt of mening geeft over het werken op school, de manier waarop er wordt gecommuniceerd, de balans tussen opbrengsten en talentontwikkeling, het kunnen geven en ontvangen van feedback, de slag die te maken valt wat betreft professionalisering. Er zijn er talloze voorbeelden te noemen. Dit hoeft niet ten koste te gaan van dat wat er al is, het kan een waardevolle aanvulling zijn. Eerlijk, ik denk niet dat ik na deze uitzending direct veranderd ben. Die ontwikkeling gaat wel even duren ben ik bang. Maar verbetering begint toch altijd bij jezelf.

En dus ga ik mij de komende tijd verdiepen in de achtergronden van de Steve Jobs School.  Wat kan ik eruit halen als aanvulling voor mijn eigen praktijk? Welke voordelen heeft het concept ten opzichte van ons onderwijs? Waar liggen de raakvlakken? En het zal naast het beantwoorden van mijn vragen ongetwijfeld ook vragen oproepen. Hoe zit het met de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen? Zijn er al betrouwbare resultaten op deze korte termijn? Zijn er onderzoeken die weerleggen dat kinderen beter leren /onthouden door te schrijven in plaats van te typen? Hoe zit het met de ‘afleidbaarheid’ van kinderen? En de zone van naaste ontwikkeling waarbij kinderen van elkaar leren doordat de één net iets verder is dan de ander binnen de samenwerking? Kan dat nog als ze zoveel op eigen niveau werken?

Je kunt niet in één keer het hele onderwijs veranderen. Dat zou ook niet gewenst zijn. Net als dat kinderen verschillende leerstijlen, behoeften en (on)mogelijkheden hebben, zo hebben leerkrachten deze ook. Er is geen onderwijsstijl die voor zowel alle kinderen als  leerkrachten perfect is. Leren van elkaar kan wel. Mensen die anders denken, die niet altijd volgens bestaande regels en gewoonten acteren hebben in het verleden het verschil gemaakt. Steve Jobs was daar een mooi voorbeeld van. Ik laat mij verrassen.

lees hier meer onderwijs-artikelen

Elke leerling telt!

Elke leerling telt?

Vanaf het moment dat de puberteit begint, komen we langzaam in aanraking met belangrijke vraagstukken . Wie ben je? Wat wil je uitdragen? Bij welke groep wil je horen? Of bewust nergens bij? Welk vakantiebaantje neem je? Wie zijn je vrienden? Wat valt er te ontdekken?

Het zoeken naar antwoorden op deze vragen resulteert in het moeten maken van belangrijke keuzes. Wat zou je willen studeren? Ga je op kamers of blijf je thuis wonen? Wat doe ja na de studie? Reizen, werken, doorstuderen? Waarin investeer je? In je relatie, vrienden, werk, jezelf?

Het maken van keuzes…
Het maakt ons tot wie we zijn, waar we voor staan. Alles wat jij beslist heeft invloed op het verloop van jouw leven en dat van anderen. Ook willen we graag dat anderen rekening met ons houden.  We hebben immers onze wensen, eisen, maniertjes en onmogelijkheden. Waarschijnlijk merken we allemaal hoe lastig dat kan zijn,  zeker omdat we niet overal invloed op hebben.

Vertalen we dit naar het onderwijs, dan blijkt dat we weinig geleerd hebben van onze eigen ervaring. Keuzes maken is belangrijk, maar wel op basis van argumenten, vergelijken en ervaring. En wat doen we vervolgens? In groep acht geven we kinderen een advies en op basis daarvan laten we ze een school kiezen. Als ze op het vmbo-b terechtkomen moeten ze direct al rekening houden met de verschillende richtingen. Wil ik de kant van de horeca op, de zorg of de media? Op het vmbo-t worden ze na twee jaar geconfronteerd met het kiezen van een profiel, op de HAVO na drie jaar en op het VWO na vier jaar. Waar vroeger alle scholengemeenschappen gemengde brugklassen hadden waarbij kinderen nog de kans hadden zich te ontwikkelen, komen deze gemengde klassen steeds minder voor. Ook wordt de mogelijkheid om door te ontwikkelen vaker gebaseerd op cijfers en veiligheid, in plaats van op stimuleren en durf. Ligt dit aan het onderwijs zelf? Voor een deel. Eigen verantwoordelijkheid nemen is belangrijk en het blijft mooi om te zien dat veel scholen dit blijven doen . Ondanks het feit dat onze regering (en daarmee de maatschappij) meer waarde hecht aan eindtoetsen, enkele meetmomenten en scholen afrekent op hun examenresultaten. Of kinderen zich als mens ontwikkelen, creatieve, innovatieve en organisatorische vaardigheden  beheersen waarmee ze zich kunnen onderscheiden met de rest van de wereld komt op de achtergrond te staan. Cijfers = meten, cijfers = weten. Dat is het motto dat centraal staat.

Ontwikkeling verdwijnt uit het onderwijswoordenboek. Dat elk mens zich op een eigen manier ontwikkelt en in een bijpassend tempo, daar hebben we geen boodschap aan. Je hoort te passen in een profiel, opgesteld voor de gemiddelde mens. Was Rembrandt een gemiddeld mens? Antoni van Leeuwenhoek? Johan Cruijff? Annie M.G. Schmidt? Freddy Heineken?  Natuurlijk verwachten we niet dat iedereen uitzonderlijke kwaliteiten heeft. Maar laten we wel uitgaan van het feit dat iedereen uitzonderlijk is. Dat we mensen, en daarmee te beginnen kinderen, ruimte en tijd geven hun kwaliteiten en tekortkomingen te ontdekken. Dat kan wat mij betreft samengaan met structuur, toetsing en reflectie.

Keuzes maken is belangrijk. Of ze nu voordelig of nadelig uitpakken, je leert ervan. Alleen betekent keuzes maken wel dat je dat gefundeerd mag doen. Geef kinderen de kans te beginnen met het stellen van vragen en het zoeken naar antwoorden.  Zorg dat je hun ontwikkeling stimuleert. Probeer het beste te bereiken binnen het systeem waarin je moet werken. Mensen in het onderwijs doen hun uiterste best om te voldoen aan de steeds hogere verwachtingen. Laten we ze helpen en het systeem de komende jaren aanpassen zodat iedereen de kans krijgt die hij verdient om zich te ontwikkelen.

Dat kan drastisch, dat moet misschien ook. In één klap het onderwijs en de professionals veranderen is lastig, dat weet ik. Dat is misschien onmogelijk en moet je niet verwachten. Maar we kunnen beginnen met een verandering in onze cultuur. Eén waar plek is voor vertrouwen aan de school die in samenwerking met ouders samen zorgdraagt voor ontwikkeling. Een ontwikkelcultuur in plaats van een afrekencultuur. Het is belangrijk eisen te stellen en professionals hierop aan te spreken, dat mag alleen niet ten koste gaan van de kwaliteit. We willen geen onderwijs dat kinderen voorbereidt op toetsen, we willen onderwijs waarbij de kans op ontwikkeling optimaal is. Letterlijk staat er in de kerndoelen:

Ik vind het belangrijk dat scholen de ruimte krijgen om eigen keuzes te maken, keuzes die passen bij de school en de omgeving van die school. De nieuwe kerndoelen sluiten daar goed op aan.

Scholen krijgen zo de ruimte om keuzes te maken die passen bij het eigen profiel. Want elke school is uniek, elke leerling is uniek, elke leerling telt. 

Mooie woorden. Fijn dat scholen ruimte krijgen om eigen keuzes te maken. Laten we de kinderen hier alleen niet mee lastig vallen. Kinderen horen de ruimte krijgen zich te ontwikkelen, want elke leerling telt.